Ekonomik kriz, özel sektörü derin bir şekilde etkiledi. Kârlılığını yitiren birçok işletme, borçla yaşamaya çalışıyor. Uzmanlar, bu şirketlerin ülkenin geleceğini tehdit ettiğini savunuyor.
Türkiye ekonomisi, son yıllarda yüksek enflasyon, kısıtlayıcı kredi politikaları ve faiz baskısı altında zorlu bir dönem geçiriyor. Bu süreçte, aslında iflas etmiş olmalarına rağmen borç, teşvik veya düşük faizli kredilerle varlığını sürdüren şirketler, yani ‘zombi şirketler’, giderek artıyor.
Toplum Çalışmaları Enstitüsü tarafından yayımlanan “Türkiye’nin İcra ve İflas Raporu”na göre, ülkedeki her 5 şirketten biri artık organik bir şekilde değil, yapay desteklerle faaliyet gösteriyor. Rapor, reel sektörün büyük bir kesiminin kâr edemediği, borçlanarak ya da kamu destekleriyle ayakta kalmaya çalıştığını vurguluyor.
Hukuk ve Adalet Politikaları Direktörü Dr. Yavuz Selim Günay tarafından hazırlanan rapora göre, çok sayıda işletme fiilen iflas etmiş olmasına rağmen bunu resmi olarak açıklamıyor. Bu firmalar, minimum düzeyde faaliyet göstererek ekonomide “zombi” konumuna düşüyor.
ENFLASYON KOBİ KREDİLERİNİ ERİTİYOR
Raporda dikkat çeken bir diğer bulgu, KOBİ’lerin finansmana erişimiyle ilgili. Ocak 2023-Mayıs 2025 döneminde kullanılan KOBİ kredileri nominal olarak yüzde 120 artmış gibi görünse de, aynı dönemdeki yaklaşık yüzde 240’lık kümülatif enflasyon nedeniyle gerçek anlamda ciddi bir daralma yaşandı. Yani işletmelerin krediye erişimi artıyor gibi gözükse de, aslında borçlanma kapasiteleri büyük oranda azalmış durumda.
IMF’YE GÖRE TÜRKİYE ZOMBİ ŞİRKETLERDE ZİRVEDE
IMF’nin 2023 tarihli raporuna göre Türkiye, halka açık olmayan şirketler arasında zombi şirket oranında yüzde 13 ile dünyada en üst sırada yer alıyor. Bu oran her geçen gün artarken, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler), yüksek faiz ve sıkı vergi politikaları yüzünden kırılgan bir hale geliyor.
Ekonomist Tunç Şatıroğlu, duruma dikkat çekerek, “Zombi şirketler yaşasın diye ülkenin geleceğinden harcanıyor. Düşük faizli kredilerle ayakta tutulan bu firmalar, ekonomide verimliliği düşürüyor. Faiz indirimleri sürdükçe zombiler büyür, canlıları yer.” diyor.
Şatıroğlu’na göre, zombi şirketler faaliyetlerini sürdürebilmek için dış kaynak veya düşük faizli krediye bağımlı hale geldi. Bu durum, reel sektörün sürdürülebilir bir yapıdan uzaklaştığını gösteriyor.
HER 14 KİŞİDEN BİRİ EKONOMİK SUÇLA İLİŞKİLENDİRİLİYOR
Raporda yer alan diğer bir çarpıcı veri ise ekonomik suçlarla ilgili. 2024 itibarıyla Türkiye’de her 14 kişiden biri ekonomik suçlarla ilişkilendirilmiş durumda. Mal varlığına karşı suçlar çerçevesinde yürütülen ceza soruşturmalarının sayısı son yıllarda istikrarlı bir şekilde yükseldi.
Adalet Bakanlığı verilerine göre, mal varlığına karşı suçlardan şüpheli sayısı 2022’de 5,8 milyon iken, 2024’te bu sayı 6 milyonu aşmış durumda. Suç ve dosya sayısındaki artış, ekonomik krizin toplumsal etkilerini de gözler önüne seriyor.
İCRA DOSYALARI ZİRVEDE, SİSTEM DURAKLADI
İcra ve iflas dairelerindeki dosya sayısı 2015’te 26 milyon seviyesindeyken, 2023 itibarıyla 38,3 milyon ile zirveye ulaştı. 2024’te dosya sayısı bir miktar gerilese de sistemdeki işlem sürelerinin belirgin şekilde uzadığı dikkat çekiyor.
2023’te bir icra dosyasının ortalama işlem süresi 582 gün iken, bu süre 2024’te 918 güne çıkarak yüzde 57’lik bir artış gösteriyor.
