Haber: Öğr. Gör. Umut Elbir – A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı | İstanbul Bilgi Üniversitesi
________________________________________
Deprem Gerçeği ve Unutulan Riskler
Türkiye, dünya üzerindeki en aktif deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya kuşağı üzerinde bulunuyor ve ülke topraklarının %92’si deprem riski ile karşı karşıya (AFAD, 2023). 2023 yılındaki Kahramanmaraş depremleri, 11 ilde yaklaşık 50 binden fazla insanın hayatını kaybetmesine ve 100 bine yakın kişinin yaralanmasına yol açarak milyonlarca bireyi etkilemiştir.
Ancak zamanla birlikte toplumda deprem algısı zayıflamakta ve önlemler göz ardı edilmektedir. Bilimsel veriler, hazırlıklı olmanın can kayıplarını ve ekonomik zararları önemli ölçüde azaltabileceğini açık bir şekilde göstermektedir.
________________________________________
Bilimsel Veriler Ne Diyor?
• Japonya Afet Önleme Ajansı’nın (FDMA) 2021 Raporu’na göre, yapısal olmayan tehlikelerin giderildiği evlerde ölüm riski %64 oranında daha az.
• Amerika Birleşik Devletleri FEMA (Federal Emergency Management Agency), evinde acil durum planı bulunan ailelerin, olmayanlara göre afetten sağ çıkan oranının %42 daha fazla olduğunu rapor ediyor.
• Türkiye’deki AFAD 2022 Anketi: Her 10 kişiden yalnızca 2’si evinde acil durum çantası bulunduruyor; işyerlerinde bu oran %10’un altında.
________________________________________
Evlerde Alınması Gereken Bilimsel Önlemler
Deprem anında ve sonrasında evlerin güvenli hale gelmesi için dikkat edilmesi gereken bazı bilimsel önlemler şunlardır:
1. Yapısal analiz: Binaların taşıyıcı sistemleri (kolon-kiriş) uzmanlarca kontrol edilmelidir.
2. Mobilya sabitleme: Japonya’da zorunlu olan bu uygulama, iç mekanlardaki ölüm ve yaralanmaları %45 oranında azaltmaktadır.
3. Acil durum çantası: Su, fener, radyo, ilk yardım seti ve kişisel belgelerin bulunduğu çantaların evde hazır bulundurulması önerilmektedir.
4. Toplanma alanı bilgisi: Türkiye’de e-devlet üzerinden ulaşılabilen “Afet Toplanma Alanları” öğrenilmelidir.
________________________________________
İşyerlerinde Depreme Hazırlık
Deprem, yalnızca bireysel değil; toplumsal ve ekonomik bir krizdir. Özellikle sanayi bölgelerinde meydana gelecek aksaklıklar, iş sürekliliğini tehdit ederek ciddi mali kayıplara yol açabilir.
Dünya Bankası’nın 2020 tarihli afet dayanıklılığı raporuna göre, bir afet sonrası üretim durursa, bu durum bir şirketin yıllık gelirinin %35’ine kadar zarar görmesine sebep olabiliyor.
İş yerlerinde alınması gereken temel önlemler:
• Acil durum eylem planı ve tahliye senaryoları yazılı ve eğitilmiş bir şekilde hazır olmalıdır.
• Deprem tatbikatları, çalışanlara yılda en az bir kez gerçekleştirilmelidir.
• Raf, makine ve cihazların sabitlenmesi sağlanmalı; sismik güvenlik şeritleri kullanılmalıdır.
• Kritik verilerin yedeklenmesi ve afet sonrası iş sürekliliği planı oluşturulmalıdır.
________________________________________
Dünyadan Bilimsel ve Yasal Uygulamalar
Ülke Uygulama Etkisi
Japonya Tüm okul ve kamu binalarında yılda 2 kez deprem tatbikatı yasal bir zorunluluk olup, risk farkındalığını %60 artırmaktadır.
Şili 50 ve üzeri çalışanı olan tüm iş yerlerinde “afet yöneticisi” istihdamı ile müdahale süresinde %40 iyileşme sağlanmaktadır.
ABD (Kaliforniya) Sismik izolatör sistemi, yeni kamu binalarında zorunlu olup, yapı deformasyonunu %80 azaltmaktadır.
Yeni Zelanda Ev güvenlik kiti alımlarında devlet teşviki ile acil durum hazırlığında %30 artış sağlamaktadır.
________________________________________
Deprem Sonrası Yapılması Gereken Bilimsel Adımlar
1. Hayatta kal pozisyonu (çök-kapan-tutun) uygulanmalıdır.
2. Elektrik, doğalgaz ve su vanaları kapatılmalı (yangın riskini azaltmak için).
3. Binadan güvenli bir şekilde tahliye edilmeli; asansör kullanılmamalıdır.
4. Yetkililerin çağrılarına uyulmalı ve bilgi kirliliğine karşı resmi kaynaklar takip edilmelidir.
5. Psikolojik ilk yardım ve topluluk desteği, iyileşme sürecinin vazgeçilmez bir parçasıdır.
________________________________________
Topluma Çağrı: Bilinçli Hazırlık, Bilinçli Toplum
İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Umut Elbir, değerlendirmesinde şu ifadeleri kullanmıştır:
“Deprem bir doğa olayıdır; bunun felakete dönüşmesi ise insanların hazırlıksızlığı ile bağlantılıdır. Evde, işte, okulda… Her yerde hazırlıklı olmalıyız. Bugün yapmadığımız hazırlık, yarın geri dönülemez kayıplara yol açabilir.”
Elbir, özellikle belediyeler, OSB’ler ve eğitim kurumlarının afet farkındalığını artırıcı uygulamaları yaygınlaştırmasının önemini vurgulamıştır.
Depremin zamanı tahmin edilemez, ancak etkileri öngörülebilir. Bilimsel veriler ışığında atılacak her adım, hem bireysel hem de toplumsal kayıpların azaltılmasında büyük bir fark yaratacak.
Unutmayın: Deprem değil, ihmalkârlık öldürür!
Öğr. Gör. Umut Elbir
İstanbul Bilgi Üniversitesi – Mülkiyet Koruma ve Güvenlik Bölüm Başkanı
www.umutelbir.com
