Sebze ve meyvelerdeki pestisit tehlikesi, Türkiye’nin gündeminde önemli bir yer tutmaya devam ederken, ihraç edilen ürünlerin geri dönmesi haberleri de sık sık medyada yer alıyor. Greenpeace Türkiye tarafından yapılan son pestisit denetimleri, satışa sunulan her 3 sebze ve meyveden 1’inin limit üstü pestisit kalıntısı içerdiğini ortaya koydu. Tarım ve Orman Bakanlığı, pestisit denetim sonuçlarının açıklanması talebiyle mahkemeye başvuran Greenpeace’e yanıt verdi.
Her 3 Üründen 1’inde Uygunsuzluk Tespit Edildi
Greenpeace Türkiye’nin 28 Nisan’da yayımladığı “Pestisitler ve Çocuklar” raporuna göre, analiz edilen gıda ürünlerinin her 3’ünden 1’inde mevzuata uygunsuzluk tespit edildi.
Bakanlığa Başvuru
Çevre gönüllüleri, 10 Aralık 2024 tarihinde Tarım ve Orman Bakanlığı‘na yaptığı bilgi edinme başvurusunda, 2022-2025 yılları arasında uygulanacak olan Kalıntı Eylem Planı ve 2022–2024 yılları arasında gerçekleştirilen 246.946 pestisit denetimi sonuçlarının detaylarının kamuoyuyla paylaşılmasını talep etti.
Bakanlık, yasal süre içinde yanıt vermediği için çevre örgütü dava açtı. Dava devam ederken, 12 Mart 2025 tarihinde bakanlıktan gelen bilgi edinme başvurusuna yanıt olarak, raporun içeriğinin “ihbar” olarak değerlendirildiği ve denetimlerin artırıldığı açıklandı. Ancak, söz konusu raporun yalnızca İstanbul’un bazı semtlerinde alınan numunelere dayandığı ve bu nedenle ülke genelini temsil etmediği savunuldu.
Bakanlık, verdiği yanıtta 223 aktif maddenin yasaklandığını, sürdürülebilir tarım uygulamaları kapsamında çeşitli faaliyetlerin yürütüldüğünü ve Pestisit Kalıntısı Eylem Planı‘nın uygulandığını belirtti. Ancak ne analiz sonuçları ne de Kalıntı Eylem Planı kamuoyuyla paylaşılmadı.
“Kamuya Faydası Yok” Yanıtı
Greenpeace, 28 Mart 2025 tarihinde bakanlığın dava kapsamında mahkemeye sunduğu savunmada, “pestisit analiz sonuçlarının kamuoyuyla paylaşılmasının kamuya bir faydası olmayacağı” yönünde görüş bildirdiğini duyurdu. Bakanlığın, sonuçların açıklanmasının “iç ve dış ticarette olumsuz sonuçlara yol açabileceği” yönündeki endişeleri dile getirildi.
Greenpeace’in Bakanlığa Yanıtı
Greenpeace Türkiye, bakanlığın savunmasına ve öne çıkan 5 argümana şu şekilde cevap verdi:
Bakanlık:
“Kalıntı eylem planı var”
Greenpeace’in yanıtı:
“Plan, bilgi edinme başvurusunda bulunmamızdan aylar sonra ve dava sürecine yakın bir tarihte yüklendi. Bu belge, planlama, ölçüm ve değerlendirme teknikleri bakımından yetersizdir. Eylem planlarında yer alan standart bilgiler asgari seviyede dahi yer almıyor. Ürün ve illerin seçimiyle ilgili açıklama yok.”
Bakanlık:
“Pestisit analizi verileri Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında, kişisel veri olması nedeniyle paylaşılamaz”
Greenpeace’in yanıtı:
“Başvuruda genel ve istatistiki bilgileri talep ettik. Bu bilgiler, bireysel üreticilerin veya şirketlerin kimlik bilgilerini içermez. Pestisit denetim verileri kamu sağlığını koruma amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yönetilmektedir. Kişisel veri iddiasının hukuki bir dayanağı yok.”
Bakanlık:
“Veriler ticari sır, paylaşılamaz”
Greenpeace’in yanıtı:
“Pestisit denetimlerinin gerçekleştirildiği gıda ürünlerine ilişkin analiz sonuçları, bir ‘ticari sır’ değil, kamu güvenliği kapsamında değerlendirilmeli. Çevre Kanunu’na göre herkes bu bilgilere ulaşma hakkına sahiptir.”
Bakanlık:
“Ham veriler uzman olmayan kişilerce yanlış yorumlanabilir”
Greenpeace’in yanıtı:
“Hukuk devletinde bilgiye erişim hakkı ve şeffaflık ilkesi gereği, kamu kurumları bilgiyi saklamamalıdır. Veriler, anlaşılır ve erişilebilir hale getirilmelidir. Verilerin ‘yanlış yorumlanma’ endişesi bilgiyi gizleme gerekçesi olamaz. Aksine, paylaşılması bilimsel tartışmayı ve toplumsal farkındalığı artıracaktır.
Bakanlık:
“Pestisit analiz sonuçlarını paylaşan ülke bulunmuyor”
Greenpeace’in yanıtı:
“Almanya, İsveç, Birleşik Krallık ve Kuzey Kıbrıs gibi ülkeler düzenli olarak bu verileri yayımlamaktadır. Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi, gıdalardaki pestisit kalıntı seviyeleri hakkında yıllık raporlar yayımlamaktadır. Bu durum, bilgilerimizin kamuya sunulması gerektiğini desteklemektedir.
