Meslek liselerinde devlet katkısı uygulaması, öğrencilerin staj yerlerini bulmalarını kolaylaştırmak ve sanayinin nitelikli iş gücü ihtiyacını karşılamak amacıyla hayata geçirilmiştir.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun Geçici 12. maddesine göre; 2016-2017 eğitim öğretim yılı sonuna kadar yürürlüğe girecek olan teşvik uygulaması, yıllık uzatmalarla 2025-2026 eğitim öğretim dönemine kadar devam edecektir. Bu kapsamda, aday çıraklar ve çıraklar ile işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime öğrenci kabul eden işletmelere ödenebilecek en az ücretler belirlenmiştir.
Bu teşvik sistemi ile staj yapan ortaöğretim öğrencileri ve işverenler desteklenmektedir. Ancak sistem, eksik planlamalar, e-okul sisteminin yetersiz dijital altyapısı ve denetim eksiklikleri nedeniyle geçmiş yıllarda fazla ödemelere yol açmıştır. Yapılan yanlış ödemeler zamanla bürokratların dikkatini çekmiş ve okul yöneticileri için zor bir durum yaratmıştır.
Teşvik sisteminde stajyer öğrenci çalıştıran işletmelere, çalışan sayısına göre ödeme yapılmaktadır. Ancak e-okul sistemine girilen bu sayılar, işletmelerin beyanlarıyla okul yöneticileri tarafından kaydedilmektedir; bu da beyanların doğruluğunun doğrulanamadığı bir duruma neden olmaktadır.
E-okul sistemi güncellenmiş olmasına rağmen, önceki yıllardaki planlama eksiklikleri nedeniyle işletmelerin sunduğu çalışan sayısı üzerinden işlem yapılmaktadır. Bu durum, işletmelerin çalışan sayısındaki yanlış beyanlardan dolayı fazladan ödeme yapılmasına yol açmaktadır.
Teşvikler küçük işletmelere daha az, büyük işletmelere daha fazla verilmektedir. Nitekim bazı işletmeler, çalışan sayısını artırmalarına rağmen güncellemeyerek devletten fazla ödeme alarak kamu zararına yol açmıştır.
Sonrasında bu işletmelere yapılan fazla ödemelerle ilgili okullara inceleme başlatılmıştır. “Neden işletmelere fazla ödeme yapılmış? Çalışan sayısı neden güncel değil?” gibi sorular sorulmaktadır. Ancak soruların muhatabı genellikle okul yöneticileri, müdür yardımcıları ve öğretmenler olmaktadır.
Kamu zararı önlenmesi istenirken, müfettişler ülke genelinde bu konuyu incelemek üzere görevlendirilmiştir. Ancak bu müfettişlerin masrafları da genel bütçeden karşılanmaktadır. Dolayısıyla, sisteme dair eksiklikler nedeniyle oluşan kamu zararı, inceleme süreciyle tekrar bir kamu zararı doğurmuştur.
Müfettişlerin ve okul yöneticilerinin iş yükü artmaktadır. Meslek liselerinde normun altında çalışan okul yöneticileri, yardımcı bulmakta zorlanmaktadır.
Sistemi tam olarak olgunlaştırmadan uygulamaya geçiren bakanlık, sorunların boyutunu artırmaktadır. Ancak en üzücü olan, bu süreçlerin eğitim-öğretim faaliyetlerini doğrudan etkiliyor olmasıdır. İdareciler, rapor yazmakla zaman kaybederken, okullar yıl sonu hazırlıkları ve sınavlarla dolup taşmaktadır.
Tüm bunların temelinde yatan düşünce ise tanıdık: “Kervan yolda düzülür.” Altyapı eksiklikleriyle hayata geçirilen bu teşvik sistemi, hatalar üretmeye devam etmektedir. Ancak bu hataların faturası, sistemin kurulumunda sorumluluğu olmayan okul yöneticilerine kesilmektedir.
Okul yöneticileri ve öğretmenler, sürekli işverenlerle karşılaşırken, işletmelerin hatalı teşvik ödemelerini iade etmemesi durumu, hem öğrencileri hem de öğretmenleri olumsuz etkilemektedir. Sorun bireylerde değil, sistemdedir. Devlet katkısının başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için, öncelikle kapsamlı bir planlama yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde, mesleki eğitimde güven kaybı yaşanacak ve sistematik hataların yol açtığı sorunlar artacaktır. En önemlisi, sürekli hatalı ödemelerin görüldüğü işverenler, öğrencileri staja kabul etmekten vazgeçebilir. Mesleki Eğitim, bir memleket meselesi haline gelecektir. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin…
