KKM’nin Faturası Çok Ağır Oldu

EMEL YİĞİT / NEFES

2021 yılında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın faiz düşürme ısrarı ile hayatımıza giren kur korumalı mevduat sistemi (KKM) döneminin sonuna yaklaşılırken, mevduatlar hala 500 milyar liranın altına inemedi.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun son verilerine göre, 30 Mayıs haftasında kur korumalı mevduatlar 576 milyar 225 milyon liraya düştü. Yılbaşında KKM’ler 1.1 trilyon lira seviyesindeydi ve beş ayda toplamda 532.5 milyar lira azalmış oldu.

KKM uygulamasının başlamasında, Kasım 2021’de doların 18 liraya fırlaması önemli bir etken oldu. Bu sistem, TL cinsinden mevduatlara dövize karşı koruma sağlama vaadi ile vatandaşları ve işletmeleri Türk lirasına dönüş yapmaya teşvik etmeyi amaçlıyordu. Sisteme katılanlar avantajlardan faydalandı, ancak yatırımlarını TL’ye çevirmediler.

1.3 Trilyon Lira Yük

Kur korumalı mevduatların toplam zararını hesaplamak için Merkez Bankası’nın yıllık zararına bakmak gerekiyor. 2023 yılında Merkez Bankası’nın 818 milyar lira zarar ettiği belirtildi, bu zararın büyük bir kısmının KKM’den kaynaklandığı vurgulandı.

İBB’ye bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın, Dr. Ozan Bingöl ve Dr. Buğra Gökce’nin katkılarıyla gerçekleştirdiği bir araştırmada, açıkça “kur korumalı mevduatlarla kamu, iki yılda 1 trilyon 58 milyar lira zarara uğradı” denildi.

2024 yılına yönelik bilançosunda Merkez Bankası’nın zararı 700 milyar lira olarak ifade edildi. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda milletvekillerinin sorularını yanıtlayan TCMB Başkanı Fatih Karahan, zararın en önemli sebebinin faiz giderlerindeki artış olduğunu belirtti. Ayrıca, KKM giderinin 240 milyar lira olduğu hesaplandı. Böylece, dolarizasyonu engellemek amacıyla yaratılan kur korumalı mevduat hesaplarının kamuya toplamda 1.3 trilyon lira ilave yük getirdiği ortaya çıktı.

Bütçeye Önemli Bir Yük Getirdi

Kur korumalı mevduat sisteminin sonucunda Hazine’ye büyük miktarda faiz ödemesi yapıldığını belirten Ekonomist Coşkun Cangöz, “KKM bütçeye önemli bir yük getirirken, Merkez Bankası da KKM kaynaklı ödemeler nedeniyle tarihsel yükseklikte zarar etti. KKM bir çözüm aracı değildi. Nitekim uygulanan ekonomi politikasının sürdürülebilir olmadığı iktidar tarafından da kabul edildi ve 2023’te ortodoks politikalara dönüş yapıldı. Özetle, 2025 yılında bitirileceği açıklanan KKM, nas politikasında ısrarın bir sonucu olup yüksek maliyetle sonuçlandı” ifadelerini kullandı.

3.4 Trilyon Lirayla Zirveye Çıktı

Kur korumalı mevduat sistemi (KKM), 469 milyar 230 milyon lira ile başladığı süreç içerisinde sürekli artış gösterdi. Sistemin cazibesinden etkilenen döviz sahipleri, KKM’ye katılmak için harekete geçti. 18 Ağustos 2023 tarihinde KKM’lerde 3.4 trilyon lira ile en yüksek seviye kaydedildi. Aynı yılın eylül ve ekim aylarında da KKM’ler 3 trilyon liranın üzerinde kaldı.