Kıdem Tazminatı Nedir? Kendi İsteğiyle Ayrılan İşçi Bu Haktan Nasıl Yararlanabilir?

Kıdem tazminatı, bir işçinin iş yerinde veya aynı işverene bağlı iş yerlerinde en az bir yıl çalıştıktan sonra belirli koşullar altında işten ayrıldığında işveren tarafından ödenmesi gereken yasal bir tazminattır. Bu ödeme, işçinin yıllar boyunca işverene duyduğu sadakatin, bağlılığın ve hizmetin bir karşılığı olarak kabul edilir. İşçiyi işverenine bağlayan bir güvence olup, işini kaybettikten sonra yeni bir iş hayatına geçene kadar maddi bir destek sağlamaktadır.

Kıdem Tazminatı Kimler Alabilir?

Kıdem tazminatı almak için yalnızca bir işte en az bir yıl çalışmak yetmez; belirli koşulların da sağlanması gerekmektedir. Bu koşulları aşağıda sıralayalım:

• İşverenin İşçiyi Haklı Neden Olmaksızın İşten Çıkarması: Eğer işveren, geçerli bir sebep olmaksızın işten çıkardıysa, kıdem tazminatı alma hakkı doğar. Ancak “ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış” nedeniyle çıkıyorsanız bu hakkınız kaybolur.
• İşçinin Kendi İsteğiyle Ama Haklı Nedenle İşten Ayrılması: Belirli durumlarda, işçi kendi isteğiyle işten ayrıldığı halde kıdem tazminatı da alabilir. Örneğin;
  • Kadın işçinin evlenmesi: Evlilik sonrası 1 yıl içinde işten ayrılan kadınların kıdem tazminatı hakkı vardır.
  • Askerlik hizmeti: Erkek işçi askere gitmek üzere işten ayrıldığında tazminat alabilir.
  • Emeklilik: Emeklilik yaşını doldurmuş veya prim gün sayısını tamamlamış bir işçi, SGK’dan alacağı “kıdem tazminatına esas yazı” ile ayrılırsa bu haktan yararlanabilir.
  • Sağlık sebepleri: Sağlık sorunu nedeniyle çalışamayacak duruma gelen işçinin durumu haklı fesih sayılır.
  • İşverenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi: Ücretlerin eksik ödenmesi gibi durumlar da haklı fesih hakkı doğurur.
• Ölüm: İşçinin vefatı durumunda, kıdem tazminatı mirasçılarına ödenir.

Kıdem Tazminatı Alınamayacak Durumlar:

• İşçi, keyfi sebeplerle kendi isteğiyle ayrılırsa (haklı neden olmaksızın).
• İşveren, işçiyi disiplin ya da güveni kötüye kullanma gibi sebeplerle çıkarırsa.
• Çalışma süresi 1 yılın altında ise.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı, her tam yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden hesaplanır. Örneğin, 6 yıl çalışan bir işçi ve brüt maaşı 25.000 TL ise tazminatı 150.000 TL olur. Ayrıca yemek, yol gibi düzenli ödemeler de hesaba dahil edilir. Ancak 2025 itibarıyla kıdem tazminatı tavanı her yıl memur maaş katsayısına bağlı olarak belirlendiği için şu an için sınır 46.655,43 TL’dir ve bu tutar 1 Temmuz 2025’te artacaktır.

Kıdem Tazminatı İçin Başvuru Nasıl Yapılır?

Kıdem tazminatı alamayan işçilerin önce arabulucu süreç başlatması gerekmektedir. Dava açma hakkı yoktur. Taraflar arasında anlaşma sağlanamazsa iş mahkemesine başvurulabilir. Bu süreçte gerekli belgeler ve tanıkların yanı sıra bordro kayıtları ve SGK dökümleri önemlidir.

Kıdem tazminatı sadece bir ödeme değil, yılların birikimidir. Bu hakkın bilinmesi ve talep edilmesi önemlidir. Pek çok işçi bu haklarını bilmemekte ya da işveren karşısında çekinip talep edememektedir.

SORU: Mehmet Bey, yurt dışı borçlanmasıyla emekli olacağım. Mayıs ayı sonunda emeklilik başvurusunda bulunacağım. Bağlı olduğum ve emeklilik müracaatını yapmam gereken SGK’nın Bursa olduğunu öğrendim. Yurt dışında yaşıyorum. Nasıl başvuruda bulunabilirim? Nurgül Balkır/Almanya

CEVAP: Nurgül Hanım, e-devlet üzerinden kolaylıkla başvuru yapabilirsiniz. Yurt dışı borçlanması ile ilgili Beyan Taahhüt Belgesi’ni doldurup onaylamanız gerekmektedir. Alternatif olarak, takipli kargo ile Bursa Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne Beyan Taahhüt Belgesi ve Gelir Ödenek Talep Belgesini gönderebilirsiniz. Bu belgelerin SGK’nın web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.