Sosyal yargılar ve sabah erken işe gitmenin zorlukları ile mücadele eden gece kuşları, şimdi bilimsel bir tehdit ile de karşı karşıya: Yeni bir çalışma, bu grup bireylerin zamanla daha hızlı bilişsel gerileme yaşadığını ortaya koyuyor.
Hollanda’nın Groningen Üniversitesi’nden demans araştırmacısı Ana Wenzler, ülke genelinde gerçekleştirilen BIRD-NL projesi çerçevesinde binlerce kişinin uyku alışkanlıklarını inceledi.
Çalışmaya katılanların yüzde 52’si sabah insanı, yüzde 44’ü orta düzeyde ve yalnızca yüzde 5’i gece kuşu olarak tanımlandı. Bu oranlar, dünya genelindeki dağılımdan oldukça farklı; genellikle gece kuşlarının oranı yüzde 30, sabah insanı olanların oranı yüzde 40 civarındadır.
10 YILLIK TAKİP
Wenzler, 10 yıl boyunca katılımcıların bilişsel yeteneklerini ölçen test sonuçlarını değerlendirdi. Araştırma bulguları, gece kuşlarının özellikle beynin “yürütücü işlevleri” olarak adlandırılan alanlarında daha hızlı gerileme yaşadığını gösterdi.
Fakat her gece kuşunun bu riskle karşı karşıya olmadığı vurgulandı. Wenzler, “Sağlıklı bir yaşam tarzı, geç kronotipin olumsuz etkilerini bir miktar hafifletebilir.” diyerek, gözlemlenen etkinin yüzde 25’inin düşük uyku kalitesi ve sigara kullanımı ile bağlantılı olduğunu belirtti.
ETKİ EN ÇOK EĞİTİMLİ BİREYLERDE GÖRÜLDÜ
Araştırmanın dikkat çeken bir başka bulgusu ise, daha yüksek eğitim seviyesine sahip bireylerin bu olumsuz etkiden daha fazla etkilenmesi oldu. Wenzler, “Bu kişiler genellikle sabah erken işe dönmek zorunda kalıyor ve yeterince dinlenemiyor. Beyinleri yeterli dinlenmeyi alamıyor,” şeklinde konuştu.
GECE KUŞLARI DİĞER SAĞLIK RİSKLERİYLE DE KARŞI KARŞIYA
Önceki araştırmalar, gece kuşlarının çeşitli sağlık risklerine daha açık olduğunu göstermektedir:
- Diyabet riski yüzde 30 daha yüksek
- Depresyon ve diğer psikolojik rahatsızlıklarda neredeyse iki kat artış
- Kalp hastalığı riskinde artış
- Tüm nedenlere bağlı ölüm riskinde yüzde 10 artış
BİYOLOJİK SAATİNİZE UYGUN UYUYUN
Kaliforniya Üniversitesi’nde sinirbilim ve psikoloji profesörü olan Matt Walker, her bireyin biyolojik saatinin farklı olduğunu ve uyku düzeninin buna göre ayarlanması gerektiğini belirtiyor. Walker, “Kendinizi sabah insanı yapamazsınız. Gece kuşları biyolojik olarak nasıl tasarlandıysa öyle uyumalı,” dedi.
Peki, gece kuşu olan bir birey kendini sabah insanına dönüştürebilir mi? Wenzler, bazı çalışmaların yoğun müdahalelerle birkaç saatlik değişiklikler sağlanabileceğini gösterdiğini, ancak bu değişimlerin sınırlı ve sürdürülebilir olmadığını vurguladı: “Aşırı gececi biriyseniz, her gün erkenden kalkmaya zorlamak sizi sabah insanı yapmaz.”
Walker bu görüşü destekleyerek, “Gerçek bir değişim için gereken disiplinli müdahaleler uzun vadede sürdürülebilir değil,” ifadelerini kullandı.
GELECEK ARAŞTIRMALARDA HEDEF: DEMANS İLİŞKİSİ
Wenzler, gece kuşlarının bilişsel sağlığının tamamen “kaderine terk edilmiş” olduğunu söylemenin şu an için mümkün olmadığını ifade etti. Araştırmalarının 10 yıllık bir süreci kapsadığını belirten uzman, “Orta yaşta daha hızlı bilişsel gerileme, mutlaka demans riskinin arttığı anlamına gelmeyebilir. Bu konudaki uzun vadeli etkileri daha fazla irdelemek istiyoruz.” dedi.
BİLİŞSEL SAĞLIĞINIZ İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER:
- Uyku süresi ve kalitesine dikkat edin
- Sigara ve alkol kullanımından kaçının
- Uyku saatinize uygun yaşam düzeni oluşturun
- Stresi azaltacak rutinler geliştirin
- Sağlıklı beslenme ve egzersizi ihmal etmeyin
