EYT Krizi Derinleşiyor: 4 Milyon Kişi Umutla Bekliyor

Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin ardından, 1 günlük fark sorunuyla yeni bir kriz ortaya çıktı.

Kademeli mağduriyetin ortaya çıkması, adalet konusunu yeniden gündeme getirdi. SGK Uzmanı İsa Karakaş, emeklilikte yaşanan bu sorunun altında “kohort bazlı adil bir emeklilik sisteminin eksikliği” yattığını vurguladı.

1 GÜN FARKLA 17-20 YIL BEKLEYENLER VAR

Karakaş’a göre, 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta girişi olan bireyler, yaş koşulu aranmaksızın emekli olabilmekteyken, bu tarihten yalnızca bir gün sonra sigortalı olan aynı kuşaktan bireyler ise kadınlarda 20, erkeklerde ise 17 yıla kadar geç emeklilik zorluğuyla karşı karşıya kalıyor. Bu durum, sosyal güvenlik sisteminde “kohort adaletsizliği” olarak nitelendiriliyor.

Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi başlangıçta bilimsel ve sürdürülebilir temellere dayanmaktayken, zamanla yapılan popülist düzenlemeler sistemin dengesini bozdu. Özellikle 1969 yılında yaş şartının kaldırılması ve 1990’larda uygulanan “süper emeklilik” politikaları bu durumu hızlandırdı. Karakaş, geçmişteki uygulamaların geleceği dikkate almadığını ve 1999’daki 4447 sayılı yasa ile sistemin düzeltilmeye çalışıldığını, ancak bunun geriye dönük uygulamalara yol açarak EYT mağduriyetinin doğmasına sebep olduğunu belirtti.

KADEME BEKLEYENLER RİSK ALTINDA

Mart 2023’te yürürlüğe giren EYT düzenlemesi, yalnızca belirli bir tarihten önce işe girenleri kapsamakta, bu nedenle aynı dönemde çalışmaya başlayan milyonlarca kişi dışarıda kalmaktadır. Bu durum, kamuoyunda “kademe bekleyenler” olarak adlandırılan yeni bir mağdur grubunun doğmasına yol açtı.

Karakaş, kademe mağdurlarının çoğunun yıllarca prim ödemesine rağmen emekli olamadığını, iş bulma konusunda zorluk yaşadıklarını ve bunun sonucunda işsizlik ile yoksulluk tehlikesi altında kaldıklarını ifade ediyor. Ayrıca, bu bireylerde yoğun psikolojik stres ve sosyal adaletsizlik hissiyatının oluştuğunu da vurguladı.

KOHORT BAZLI EMEKLİLİĞİN ÖNEMİ

Emeklilik koşullarının kohort (aynı dönemde işe başlamış bireyler) bazında belirlenmesi, hem bireysel hem de sistemsel adalet açısından büyük önem arzetmektedir. Ancak mevcut sistemde bu uygulama bulunmadığı için, emeklilik koşulları benzer kuşaktaki bireyler arasında ciddi farklılıklar göstermektedir.

Uzmanlar, kademe bekleyenlerin sayısının 4 milyonu aştığını belirtmekte. Toplumda yaygınlaşan bu adaletsizlik algısı, siyasi ve sosyal açıdan ciddi sonuçlar doğurabilir. Karakaş, bu kitlenin önümüzdeki süreçte seçimler de dahil olmak üzere birçok toplumsal kararda önemli bir etkisi olacağına dikkat çekiyor.