Başkanlık Sistemi Çiftçiyi Vurdu

YURDAGÜL UYGUN / NEFES

Çiftçilere sunulan destekler giderek azalıyor. 2007 yılında yürürlüğe giren tarım kanununa göre, çiftçilere sağlanan desteğin gayrisafi milli hasılanın (GSMH) en az %1 oranında olması zorunludur. Ancak, 2007 yılından bu yana 10 yıl boyunca çiftçilerin alması gereken desteğin yalnızca yarısını alabildiği ve cumhurbaşkanlığı sistemiyle birlikte destek miktarının düşmeye başladığı kaydedildi.

2018 yılında çiftçiler, alması gereken desteğin yalnızca %33'ünü alırken, son üç yılda bu oran %20'ye kadar düştü. 2024 yılında yasal olarak hak edilen tarımsal destek 442.1 milyar lira iken, sadece 91.5 milyar lira ödenebilmiştir. Bu yıl çiftçilere yapılması planlanan ödeme 135 milyar lira olarak belirlenirken, ödenmesi gereken gerçek tutar ise 615.4 milyar lira. Bu durumda, yalnızca bu yıl çiftçilere ödenmeyen destek miktarı 480.4 milyar lirayı buluyor. 2007'den şimdiye kadar çiftçilere toplamda 495.3 milyar lira ödeme yapılırken, asıl ödenmesi gereken tutar ise 1.8 trilyon lira olarak hesaplanıyor.

Namık Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Okan Gaytancıoğlu, tarım sektörünün zor bir dönemden geçtiğini ifade ederken, bu durumu tarımsal destek verileriyle destekledi. Gaytancıoğlu, “TÜİK verilerine baktığımızda, çiftçilerin alması gereken ve gerçekte aldıkları destek arasındaki farklar oldukça büyük” şeklinde konuştu.

Yalnızca 5’te 1’i Ödeniyor

Gaytancıoğlu, 18 yıl önce yürürlüğe giren tarım yasasından bu yana 10 yıl boyunca GSMH'nın %1'inin yarısı oranında destek verildiğini belirtilirken, “Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildikten sonra, bu oran %33'e düşmüş durumda. Şu an ise yalnızca %20 oranında destek sağlanıyor. Çiftçiler köyden kente göç ediyor ve borçlanmak zorunda kalıyor. Destekleri alamadıkları için tarım sektörü tehlikeye giriyor” ifadelerini kullandı.

615 Milyar Lira Destek Gerekiyor

Gaytancıoğlu, Türkiye'nin tarımda net bir ithalatçı ülke konumuna geldiğini vurgulayarak, “Son 20 yılda çiftçilerimize mazot, gübre ve buzağı destekleri gibi ödemeler toplamda 69.3 milyar dolar oldu. Tarım gerçekten bitiyor mu, yoksa bitmiyor mu? Rakamlar bunu gösteriyor. Örnek vermek gerekirse, 2025 yılında çiftçilerin yasayla alması gereken destek tam 615 milyar lira. Ancak bu yıl yalnızca 91.5 milyar lira ödeniyor ki bu da verilen desteğin sadece %20’sine denk geliyor. Bu sürdürülebilir bir durum değil” şeklinde sözlerine devam etti.