Bilim insanları, Brezilya’da akrep sokmalarında yüzde 250 artış bildirilmesinin ardından, hızlı ve kontrolsüz kentleşmenin akrep istilası için mükemmel koşullar yarattığı konusunda uyardı.
Brezilya Zorunlu Hastalık Bildirimi Bilgi Ağı’nın verilerine göre, 2014 ile 2023 yılları arasında 1,1 milyondan fazla akrep sokması bildirildi. Frontiers in Public Health dergisinde yayınlanan bir araştırma, bildirilen vaka sayısının bu dönemde %250 oranında arttığını ortaya koyuyor.
Bilim insanları, bu artışın başlıca nedeninin, özellikle favelalarda nüfus yoğunluğunun yüksek, atık yönetiminin kötü olduğu hızlı ve kontrolsüz kentleşme olduğunu söylüyor. Kentsel yerleşimler akreplerin doğal yaşam alanlarına giderek daha fazla tecavüz ederken, aynı zamanda bu eklembacaklıların gelişebileceği yeni, elverişli mikro ortamlar da yaratıyor.
KENTLEŞME EKOSİSTEMLERİ DEĞİŞTİRİYOR
Çalışmanın başyazarı ve São Paulo Devlet Üniversitesi’nde doçent olan Dr. Manuela Berto Pucca, “Brezilya’daki kentleşme doğal ekosistemleri derinden değiştirdi” dedi. “Şehirler, akreplerin hayatta kalmaları ve üremeleri için ihtiyaç duydukları her şeyi istemeden de olsa sunarlar: duvarlarda, giderlerde, molozlarda ve inşaat atıklarında bol miktarda saklanma yeri, sürekli ısı ve hamamböcekleri ve kentsel ortamlarda yaşayan diğer omurgasızlar gibi bol miktarda yiyecek.
Özellikle yıl boyu sıcak olan, doğal yırtıcılardan uzak ve avlarla, özellikle de hamamböcekleriyle dolu kanalizasyon sistemleri için uygundurlar. Bazı akrep türleri, besin almadan 400 güne kadar hayatta kalabiliyor ve çiftleşmeden partenogenezle ürüyorlar; bu da onları son derece dirençli ve yok edilmeleri zor hale getiriyor.
Sıcak yazlar, yoğun yağışlı dönemler ve sık yaşanan kuraklıklar da akreplerin yayılmasına katkıda bulunuyor çünkü akrepler evrimsel olarak sıcak ve nemli iklimlere uyum sağlamışlar.
BREZİLYA’DA 133 KİŞİNİN ÖLÜMÜNE AKREPLER NEDEN OLDU
2024 yılına ait geçici verilere göre, akreplerin Brezilya’da yılda yaklaşık 200 bin sokmaya ve 133 ölüme neden olduğu belirtiliyor. Bilim insanları 2025-2033 yılları arasında 2 milyona kadar yeni vaka öngörüyor. Ancak çalışmanın yazarları, sorunun gerçek boyutunun muhtemelen resmi rakamlardan çok daha yüksek olduğu konusunda uyarıyor; çünkü birçok kişi evde tedaviye başvuruyor veya tıbbi yardım almaya hiç karar vermiyor.
Dr. Pucca, “Akrep sokması korkusunun günlük bir olay olduğu, özellikle aşırı kalabalık ve yoksul bölgelerde çalıştım” dedi. “Elimizdeki veriler sorunun gelecekte daha da kötüleşeceğini açıkça gösteriyor.
Ölüm oranı nispeten düşük olsa da (%0,1), en savunmasız gruplar çocuklar ve yaşlılardır. Çoğu sağlıklı birey, günlerce ağrı, şişlik ve rahatsızlık hissetmelerine rağmen tamamen iyileşir. En sık görülen belirtiler arasında ağrı, yanma, şişlik, kızarıklık, karıncalanma ve mide bulantısı yer alır.
Brezilya’daki akreplerin dağılımına ilişkin daha önce yapılan modellemeler, iklim değişikliği nedeniyle giderek daha sıcak ve nemli bir atmosferin oluşmasıyla birlikte akreplerin yaşam alanlarının kentsel ortamlara doğru genişleme potansiyeline işaret ediyordu.
Bilim insanları, Brezilya, Paraguay, Bolivya, Meksika, Guyana ve Venezuela’da on yıllardır “özellikle endişe verici bir şekilde artan akrep sokması sonucu oluşan akrep hastalığının” halk sağlığını ciddi şekilde tehdit ettiğini söylüyor. Avrupa’da 35’ten fazla yerli akrep türü bulunuyor, ancak bunların sayılarındaki değişiklikleri izlemek için henüz sistematik bir çalışma yok.
ÖNLEM ALMAK ANAHTARDIR
“Akrepler nemli, kapalı alanlarda çoğalır. Ortamı düzenli olarak temizlemek, duvarlardaki çatlakları tıkamak, giderlere sineklik takmak ve kullanmadan önce ayakkabılarınızı, havlularınızı ve giysilerinizi kontrol etmek önemlidir,” diye tavsiye ediyor Dr. Pucca.
Çalışmaya katılmayan Reading Üniversitesi’nden ekolog Dr. Manuela González-Suárez, “Rakamlar beklediğimden çok daha yüksek, önemli bir artış” dedi. Ancak, ihbarlardaki artışın aynı zamanda kamuoyunun tehlikeye ilişkin farkındalığının artmasının da bir sonucu olabileceğini sözlerine ekledi.
