12 Eylül askeri darbesiyle ilgili olarak dönemin Genelkurmay Başkanı ve 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Ali Tahsin Şahinkaya’nın yargılandığı davada, her iki sanığın kamu davasının ölüm nedeniyle “ortadan kaldırılmasına” karar verilmiştir. Ayrıca, sanıkların mal varlıklarına el konulması ve TSK’den çıkarılarak rütbelerinin geri alınması yönünde hüküm kurulmasına yer olmadığına karar verilmiştir.
Bu gelişmelerin ardından mağdurlar, Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) 2022 yılında başvuruda bulunmuştur. AYM, yapılan başvuruda adil yargılanma hakkı ile suçta ve cezada kanunilik ilkesinin ihlal edildiği iddialarını kabul edilemez bulmuştur.
12 Eylül darbesi sonrasında sivil polisler tarafından evinden gözaltına alınarak işkence sonucu hayatını kaybeden TÖB-DER genel merkez yöneticisi Abdullah Gülbudak’ın kızı Senem Gülbudak ve yine 12 Eylül darbesinin arkasından TÖB-DER davasında tutuklanan ve cezaevi koşulları dolayısıyla tüberküloza yakalanıp hayatını kaybeden Hayri Erdoğan’ın oğlu Utku Erdoğan ile 12 Eylül döneminde işkence sonrası 34 yaşında yaşamını yitiren Mustafa Hayrullahoğlu’nun eşi Aynur Hayrullahoğlu, avukatları Arif Ali Cangı aracılığıyla AİHM’ye başvurdular.
RÜTBELERİNİN GERİ ALINMASI TALEP EDİLDİ
Yapılan başvuruda, Türkiye’nin siyasi ve hukuk tarihi açısından en önemli davalarından biri olan 12 Eylül Darbe davasının düşme kararıyla kapatılamayacağı vurgulanarak, “Ölmeleri dolayısıyla hapis cezasının düşmesi durumunda, maddi menfaat niteliğinde olan rütbelerinin geri alınması konusunda hüküm verilmelidir” ifadelerine yer verilmiştir.
Aynı başvuruda, 12 Eylül darbesinden dolayı binlerce insanın yanı sıra başvurucuların yakınlarının birçok hakkının ihlal edildiği belirtilmiş ve “12 Eylül darbe suçunun bu şekilde cezasız kalması, başvurucuların adil yargılanma ve etkili başvuru haklarını ağır şekilde ihlal etmiştir” denilmiştir.
Başvuruda ayrıca Venedik Komisyonu raporuna atıf yapılarak, “Darbenin kendisi insanlığa karşı bir suçtur ve 12 Eylül darbesi sonucunda Türkiye’de pek çok insanlığa karşı suç işlenmiştir. Başvurunun bu perspektiften de değerlendirilmesini talep ediyoruz” denilmiştir.
NE OLMUŞTU?
12 Eylül davasında sanıklar, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ve eski Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya, 765 sayılı TCK’nın “Devlet kuvvetleri aleyhine cürümler” başlıklı 146. maddesi uyarınca “ağırlaştırılmış müebbet hapis” cezasına çarptırılmış, sonrasında ise takdiri indirimle bu cezaları “müebbet hapis cezası”na dönüştürülmüştür.
Kararın temyiz edilmesinin akabinde süreç devam ettiği sırada, Kenan Evren 9 Mayıs 2015’te, Şahinkaya ise 9 Temmuz 2015’te vefat etmiştir. Yargıtay ve yerel mahkeme süreçlerinin sonucunda, sanıkların ölümleri dolayısıyla davanın düşürülmesine, sanıkların mal varlıklarına el konulmasına ve TSK’den çıkarılarak rütbelerinin geri alınması konusunda herhangi bir hükmün verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
