ABD Başkanı Donald Trump’ın yönetimi, Çin’in nadir toprak elementleri ihracatına uyguladığı kısıtlamalara yanıt olarak, Çin’e yönelik bazı stratejik teknoloji satışlarını durdurma kararı aldı. Bu karar, jet motorları, yarı iletken üretiminde kullanılan yazılımlar, özel kimyasallar ve hassas makineler gibi kritik ürünleri kapsıyor.
Bu hamle, dünya çapında en büyük iki ekonomi arasındaki tedarik zinciri savaşında yeni bir evreyi başlatıyor. Washington ve Pekin, ekonomik üstünlük elde etme çabasıyla karşılıklı olarak yaşam için hayati önemdeki ürün ve teknolojilere erişim kısıtlamaları getiriyor.
New York Times’ın aktardığına göre, bu yeni kısıtlamalar; uçak, robot, otomobil ve yarı iletken üretimi gibi birçok sektörde önemli sonuçlar yaratabilir.
Her ne kadar ABD ve Çin, 12 Mayıs’ta karşılıklı gümrük tarifelerini 90 gün süreyle düşürme konusunda uzlaşıya varmış olsalar da, bu tür adımlar taraflar arasındaki uzun vadeli çözüm çabalarını zorlaştırıyor.
ABD Maliye Bakanı Scott Bessent, o dönemde “Her iki taraf da kopuş istemiyor” demişti. Ancak Trump yönetimi, Çin’e yönelik cezai tedbirleri devam ettiriyor.
Çin’den Sınırlı Sevkiyat, ABD’den Vize Yasağı
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Çin Komünist Partisi ile bağlantılı olan veya kritik alanlarda eğitim alan Çinli öğrencilerin vizelerinin “agresif bir şekilde iptal edileceğini” duyurdu. Çin, sınırlı da olsa nadir toprak elementleri sevkiyatını yeniden başlattığını belirtse de, Amerikan şirketleri tedarik konusunda halen büyük bir endişe taşımakta.
Çin, Nisan ayında nadir toprak elementleri ve mıknatıs ihracatını durdurduğunu açıklamış, bu kararı ise yeni bir düzenleme sistemi üzerinde çalıştığı gerekçesiyle almıştır. Bu adım, Trump’ın Çin’e uyguladığı yüzde 145’lik ek gümrük tarifelerine misilleme olarak gerçekleşmiştir.
COMAC ve Yarı İletken Yazılımları Hedefte
ABD Ticaret Bakanlığı, Çin’in devlet destekli havacılık şirketi COMAC’a yönelik bazı ürün satışlarına verilen ihracat lisanslarını askıya aldı. Bu kapsamda, COMAC’ın Boeing 737 veya Airbus A320 benzeri uçağı C919’da kullanılan Amerikan yapımı motor ve sistemler de yer alıyor.
Ayrıca, çip tasarımı için kullanılan Cadence, Synopsys ve Siemens gibi şirketlere ait yazılımların da Çin’e ihracatının durdurduğu bilgisi verildi. Önceki dönemde Biden yönetimi sadece en ileri düzey çiplere yönelik ihracat sınırlamaları getirmişti.
Çin’in Yerlileşme Çabaları Yetersiz
ABD ve müttefiklerinin ileri teknoloji ihracatına getirdiği kısıtlamalar sonucunda Çin, kendi çip ve üretim araçlarını geliştirme çabalarını hızlandırdı. Ancak ülke hâlâ tasarım yazılımları ve üretim makineleri açısından dışa bağımlı durumda.
GE, Honeywell, Cadence ve Siemens konuyla ilgili yorum yapmaktan kaçınırken, Synopsys açıklama yapmayı reddetti.
Tedarik Bağımlılığı Siyasi Risk Haline Geldi
Çin’in nadir toprak elementlerine uyguladığı ihracat kısıtlamaları, ABD’de siyasi ve ticari çevrelerde büyük endişelere yol açtı. Bu durum, Çin’in tedarik zincirleri üzerindeki etkisini bir koz olarak kullanabileceğini bir kez daha gözler önüne serdi.
Çin, 2010 yılındaki Japonya ile yaşadığı kriz sırasında benzer bir şekilde nadir toprak elementleri ihracatını durdurmuştu. Ancak ABD’ye karşı bu denli kapsamlı bir ihracat kısıtlaması ilk kez uygulanıyor.
Çin’den Tepki: “Tek Taraflı Zorbuluğa Karşıyız”
Çin hükümeti, ABD’nin ihracat kısıtlamalarını eleştirerek, kendisini küresel ticaret kurallarının savunucusu olarak tanıtmaya çalışıyor. Çin Ticaret Bakanlığı, küresel çip tedarik zincirinin “ciddi tehdit altında” olduğunu bildirmiş ve “tek taraflılık ve zorbalık” uygulamalarına karşı olduklarını açıklamıştır.
Pekin yönetimi, Çinli ve Avrupalı çip şirketleriyle bir araya gelerek lisans süreçleri hakkında bilgilendirme yaptı ve iş birliğini artırmayı hedeflediklerini duyurdu.
