Halk arasında “Hamilelikte çorap mı, limon mu, takvim mi?” gibi efsaneler bir yana, cinsiyetin belirlenmesinde demir seviyesinin kritik bir rol oynayabileceği keşfedildi. Japonya'nın Osaka Üniversitesi'nden bilim insanları, demir metabolizmasının farelerde yavrunun cinsiyet gelişimini etkilediğini kanıtladı. Bu bulgular, insanlar için de önemli ipuçları taşımaktadır.
Cinsiyeti Belirleyen Gen Nasıl Çalışıyor?
Kadınlarda iki X kromozomu, erkeklerde bir X ve bir Y kromozomu bulunmaktadır. Y kromozomu üzerinde yer alan Sry isimli gen, embriyonun erkek yönünde gelişmesini sağlayarak sadece gebeliğin erken döneminde kısa bir süre aktif olur.
Normalde bu gen kapalı durumda bulunur. Erkek embriyolarda KDM3A adlı bir protein, bu blokajı ortadan kaldırarak Sry geninin aktive olmasını sağlar. Bu süreç, cinsiyetin erkek yönünde gelişmesine olanak tanır.
Demir Eksikliği Sry Genini Engelliyor
Osaka Üniversitesi'ndeki araştırma ekibi, demirin erkek embriyolar için cinsiyet gelişiminde kritik bir rol oynadığını iki deneyle ortaya koymuştur. İlk deneyde, hücrelerin demiri emmesini sağlayan bir gen çıkarıldığında, Sry geninin blokajı kaldırılamadı ve bazı genetik olarak erkek olan fare embriyoları dişi olarak gelişti.
İkinci deneyde ise laboratuvar ortamında hücrelerin demir seviyesi azaltıldığında, KDM3A proteininin etkisinin zayıfladığı ve Sry geninin aktifleşemediği gözlemlendi. Bu durum, demir eksikliğinin erkek embriyoların gelişimini olumsuz etkileyebileceğini göstermektedir.
İnsanlar İçin de Önemli Bir Uyarı
Çalışmayı yürüten Prof. Makoto Tachibana, gebelikte yeterli demir düzeyinin önemini vurgulayarak, “Bu bulgu, hamilelik süresince yeterli demir seviyesinin sağlanmasının ne kadar kritik olduğunu bir kez daha göstermektedir” dedi.
Almanya’daki Duisburg-Essen Üniversitesi’nden Prof. Christoph Kleinschnitz, “Memelilerde cinsiyet gelişimini belirleyen genetik süreçler oldukça benzerdir. Bu nedenle çalışmanın sonuçları, gebelikte demir eksikliğinin insanlarda da cinsiyet gelişimi üzerinde etkili olabileceğini göstermektedir” değerlendirmesinde bulundu.
