Asgari Ücrete Ek Zam Olmazsa Felaket Olur

ŞEHRİBAN KIRAÇ / NEFES

Türkiye’de tüm çalışanlar asgari ücretle eşitlendi. Çalışan yoksulluğu giderek artıyor. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Konukman, asgari ücretin yıl başından bu yana eridiğini ve açlık sınırının altında kaldığını belirtiyor. Temmuzda yeni bir artış olmazsa sonuçların oldukça vahim olacağını ifade etti. Konukman, “Stagflasyonist bir ortam oluşacak. Kimseye göstermesin, bu en zor durumdur. Yani vatandaş hem işsiz hem de yüksek enflasyonla yaşamak zorunda kalacak” dedi. Prof. Dr. Aziz Konukman ile Türkiye ekonomisini konuştuk.

Asgari Ücret Eridi

-Bu kadar pahalılığın, yoksulluğun olduğu bir ortamda, vatandaşı nasıl günler bekliyor?

Yoksulluk kaçınılmaz olarak artacak. Enflasyonun geldiği seviyeye bakıldığında, Temmuzda asgari ücrette yeni bir düzenlemenin yapılması şart. Aksi takdirde bu bir felaket yaratır. Asgari ücret zaten eridi. Temmuzda artış olmazsa durum gerçekten kötüleşecek. Eğer erken seçim olmazsa, çalışanlara refah payı da verilmeyecek. Mevcut yoksullukla birlikte çalışan yoksulluğu da artacak.

-Nasıl bir felaketten bahsediyorsunuz?

Şu anda çalışanlar ortalama olarak asgari ücret seviyesinde maaş alıyor. Evin kirasını ödeyemeyen ve evine ekmek götüremeyen bu çalışanlar, iflasların ve konkordato süreçlerinin artmasıyla daha da kötü bir duruma düşecekler. Çalıştıkları yerlerde sefalet ücreti kazananlar, şirketlerinin iflas etmesi durumunda tazminatlarını bile alamayacaklar. Perşembenin gelişi çarşambadan bellidir. Asgari ücret açlık sınırının altında. Türkiye’de çalışanların yoksulluk sınırında ücret almasını dilerdim. O zaman Türkiye sınıf atlar.

Ev Tipi Kriz

-İflaslar artacak yani…

İflasların ve konkordato süreçlerinin yoğun olduğu bir yerde işsizlik de artacaktır. Sermayenin el değiştirdiği bir döneme girebiliriz. Bu, stagflasyonist bir ortam yaratacak. Allah kimseye göstermesin, bu durum en zor durumdur. Çünkü hem durgunluk var, hem de fiyatlar aşağı çekilemiyor. Kısacası bir kişi hem işsiz kalıyor hem de yüksek enflasyonla yaşamaya zorlanıyor.

-19 Mart İmamoğlu operasyonu ile ekonomideki kriz daha da derinleşti. Bu krizin etkileri sona erdi mi, daha ne kadar bedel ödeyeceğiz?

19 Mart tarihi, kırılma anı oldu. Zaten yapısal problemlerle uğraşan Türkiye ekonomisi daha da kırılgan hale geldi. Bugüne kadar yaşanan krizlerin gerekçesi genelde dış güçlerdi; ancak bu krizi iktidar kendi tercihiyle yarattı. Ben buna ev tipi kriz diyorum. Merkez Bankası rezervlerinden yaklaşık 60 milyar dolar harcandı. Bu, yüksek faiz döneminde biriktirilmişti. Çok kısa bir sürede kaybedildi. Zor günler için kullanılabilecek bir kaynağı heba ettik.

Hukuk Yokken Yatırım Gelmez

-Sizce şu anda Türkiye ekonomisinin temel sorunları nelerdir?

Birincisi, enflasyon. İster Nas politikası, ister farklı bir politika uygulansın, sonuçta enflasyon kontrol altına alınamıyor.

İkincisi ise işsizlik. İstihdam yaratmayan bir büyüme söz konusu. Bir diğer temel problemimizse Türkiye’nin cari açıksız büyüyememesi. İthal girdilere bağımlı bir sanayi yapımız mevcut. Bunlar bizim sürekli yaşadığımız sorunlar. Döviz yetersizliği de büyük bir problem. Çözüm için doğrudan yabancı yatırım çekmeye ihtiyaç var. Ancak sıfırdan fabrikalar kurulmazken, yabancı sermaye daha çok şirket alımları ve birleşmeler yoluyla geliyor. 19 Mart’tan sonra, bu alanda da yatırımlar gelmiyor. Bunun sebebi hukuki güvencenin olmamasıdır. Örneğin, bir Alman yatırımcı Türkiye’ye sıfırdan yatırım yaparsa, o şirkete yarın kayyum atanmayacağının garantisi yok. Böyle bir ortamda yabancı yatırım çekmek mümkün değil.

İşsizlik Tehlike Sinyali Veriyor

-İşsizlik nereye varır?

Türkiye’nin kalkınma stratejisi değişmedi. Sorun burada yatıyor. İstihdam kalitesi son derece düşük. Eğitim seviyesi ise yetersiz. 25-65 yaş arasında olanların yarısı ortaokul ve altı düzeyde eğitim seviyesine sahip. Böyle bir istihdam yapısıyla başarılı olmak mümkün değil. İstihdamdekilerin yarısı sınırlı bir eğitim seviyesine sahip. OECD verilerinde bu oran 5’te bir civarında. Gençlerin yüzde 25’i ne eğitimde ne istihdamda. Böyle bir tuzaktan çıkmanın yolu yok. İnsan onuruna yakışır bir iş kalmadı. Gençler, son derece düşük ücretlerle ve güvencesiz olarak çalıştırılıyor.

-Gençler umutsuz ve mutsuz, yurtdışına gitmenin yollarını arıyorlar…

Meclisin bu konuda acil olarak araştırma yapması gerekiyor. Genç işsizliğine eğilmemiz şart. Artık ciddi tehlike sinyalleri veriyor. Gençlerin geleceklerinin çalınmasına devam edilirse, o ekonominin de geleceği olmayacak. 19 Mart’tan sonra gençlerin sokağa dökülmesi de, bu olayların bir birikimi. Yeni işler oluşturuluyor. Gençleri bu yeni işlere hazırlamak gerekiyor; maliyetini de devlet üstlenmelidir. Ekonomi alanını yalnızca değil, sosyal açıdan da yeniden inşa etmeliyiz.

Yeni Yatırımı Unutun

-Mehmet Şimşek öncülüğünde alınan önlemler, kan kaybını ne kadar engelliyor?

Şimşek’in sıcak para getirme dışında kayda değer bir başarısı olmadı. Nas politikalarından vazgeçilip, yüksek faiz politikası gün yüzüne çıkarılınca sıcak paranın cazibesi arttı. Ancak 19 Mart’tan sonra bu durum da kayboldu. Yabancı çıkışları hızlandı. Doğrudan yatırım gelmeyecek, bunu unutun. Şirket birleşmeleri de sıkıntılı hale geldi.

Enflasyon yüksek kalmaya devam ediyor. İster faizi yükseltsinler, ister indirsinler, fiyatlama davranışlarının riskleri sürüyor. Enflasyonun müsebbibi ücretlerdir tezi çökmüş durumda. Ücretler enflasyona ezdirilirse, dezenflasyonla mücadelede başarı elde etme şansınız kalmaz. Fiyatlama davranışları geçmiş enflasyon seviyesine göre belirleniyor. Dezenflasyon süreci ciddi bir yara alıyor ve enflasyonu çözme çabaları başarılı olamıyor.

-Yani yüksek enflasyonla yaşamaya devam edeceğiz?

Asgari ücret ortalama ücret haline geldiyse, sorunu çözemeyebilirsiniz. Bu kadar düşük ücretlere rağmen enflasyon düşmüyorsa, bir yerde bir sorun var. Ayrıca gelecek aylarda bütçe açığının da daha da artması bekleniyor.