Plastikler ve içerdiği kimyasallar, günlük yaşamımızın her alanında bulunuyor: havada, suda, vücudumuzda ve kullandığımız ürünlerde. Ancak bu kimyasallara maruz kalmanın fark edilmeden gerçekleşebileceği bir kaynağımız daha var: markette, restoranda ya da benzin istasyonlarında verilen fişler.
New York Üniversitesi (NYU) Langone Sağlık Merkezi’nde pediatri profesörü ve çevresel sağlık araştırmacısı Dr. Leonardo Trasande, fişlerin genellikle plastik kaplamalı termal kâğıttan yapıldığını belirtiyor.
“Termal fişleri plastik olarak değerlendirmeyiz, ancak üzerindeki parlak kaplama gerçekten de bir polimer tabakasıdır” diyen Trasande, bu tabakanın cilt yoluyla vücuda zarar verebilecek kimyasallar barındırdığına dikkat çekiyor.
Fişlerin basımında kullanılan termal kağıtlar, ısıyla etkileşime giren özel mürekkepler içeriyor. Bu yöntem, işletmelere hızlı ve ekonomik bir çözüm sunarken, sağlık açısından önemli riskler oluşturuyor. Zira bu kağıtların çoğu, plastik üretiminde sıkça kullanılan bisfenol (BPA ve BPS gibi) kimyasallarını içeriyor.
AVRUPA’DA YASAKLANDI
BPA, kalp hastalıkları, kısırlık, meme ve prostat kanseri gibi farklı sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilmişti. Bu nedenle ABD’de pek çok üründen çıkarıldı. Ancak üreticiler, genellikle BPA’nın yerine BPS kullanmaya yöneliyor. BPS, Avrupa’da gıda ambalajlarında yasaklandı; Kaliforniya eyaleti tarafından ise üreme sağlığına zarar veren bir madde olarak sınıflandırıldı ve meme kanseriyle bağlantılı olduğu ifade ediliyor.
2024 yılında Çevre Sağlığı Merkezi tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada, büyük perakende zincirlerinden alınan 32 fiş incelendi. Sonuçlar, sadece 10 saniyelik bir temasın, Kaliforniya yasalarına göre sağlık uyarısı gerektirecek seviyede BPS maruziyeti doğurduğunu ortaya koydu. Kuruluş, bu durumdan dolayı söz konusu şirketlere yasal bildirimde bulundu.
Dr. Leonardo Trasande, kimyasalların güvenliği konusunda daha sıkı bir denetim yapılması gerektiğini belirtiyor: “Plastik materyallerde yer alan kimyasallar insan sağlığına zararlıysa, elimizde daha güvenli alternatifler mevcut ve bunlar tercih edilmelidir.” Ona göre, e-posta ya da SMS yoluyla alınan fişler bu noktada önemli bir ilerleme sağlamaktadır.
VÜCUDA KARIŞABİLİYOR
Ancak fişlerdeki problemler sadece kimyasallarla kalmıyor. Fişlerin kaplamasında bulunan plastik, zamanla parçalanarak mikro ve nano plastikler şeklinde vücuda girebiliyor. Bu parçacıklar, bugüne kadar beynimizden atardamarlarımıza kadar birçok dokuda tespit edildi. Uzun vadeli etkileri kesin olarak bilinmiyor fakat kronik iltihap, akciğer ve bağırsak kanseri, üreme sorunları ve kalp-damar hastalıklarıyla bağlantılı olduğu iddia ediliyor.
Trasande, “Her şeyi kontrol edemeyiz ama maruz kalma riskini azaltmak için birçok adım atabiliriz” diyerek, plastik fişleri reddetmenin bunlardan biri olduğunu belirtiyor. Ancak esas çözümün küresel ölçekte plastik üretiminin azaltılması gerektiğini vurguluyor.
Birleşmiş Milletler Çevre Programı’na göre, mevcut üretim hızının devam etmesi halinde, küresel plastik üretimi 2060 yılına kadar üç katına çıkacak. Trasande, bu durumu engellemek için küresel bir plastik anlaşmasının gerekliliğini savunuyor. Birleşmiş Milletler’in bu anlaşma için ağustos ayında müzakerelere başlaması bekleniyor.
