Avrupa Komisyonu, 2027 yılına kadar kıtaya yönelik karlı Rus doğalgaz satışlarına son vermeyi, gaz şirketlerini Moskova ile olan sözleşmelerini iptal etmeye zorlamayı ve Rus petrolü ile nükleer yakıta olan bağımlılığı azaltmayı hedefleyen iddialı bir strateji geliştirdi.
Üye devletler, 2025 yılı sonuna kadar Rusya’dan enerji ithalatını kademeli olarak azaltma yolunda nasıl ilerleyeceklerine dair ulusal planlar oluşturacaklar. Bu durum, Brüksel ile Rus enerjisine bağlı kalan bazı Avrupa liderleri (örneğin Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Slovakya Başbakanı Robert Fico) arasında ciddi bir gerilim yaratıyor. Önerinin uygulanabilirliği ve tarafların bunu gerçekten uygulayıp uygulamayacakları konusunda soru işaretleri belirmeye başladı.
Ulusal güvenlik kaygıları da durumu daha karmaşık hale getiriyor. Peki, bir ülke bu sebeplerle yasayı uygulamayacağını açıkladığında ne olur? Demokrasi Çalışmaları Merkezi’nin Enerji ve Jeoekonomi Direktörü Martin Vladimirov, Politico’ya şöyle açıklamada bulundu: “Macaristan, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan, çok detaylı bir plan hazırlayacaklar ve bu planda belirli kilometre taşları ve hedefler koyacaklar. Ancak sonuçta politikacılar bunun kendi enerji güvenlikleri açısından büyük bir risk taşıdığına dair iddialarda bulunacak ve planı bir kenara bırakacaklar, tıpkı kömür veya yenilenebilir enerji kaynaklarını aşamalı olarak kaldırma konusundaki yaklaşımlarında olduğu gibi.” Bunun yanı sıra, “Rusya milyarlar kazanıyor” diye de ekledi.
AB’DE OYBİRLİĞİ OLMADAN ALINAN KARAR
Plan, Macaristan ve Slovakya gibi ülkeleri doğrudan AB’nin hedef tahtasına yerleştiriyor. Bu iki ülke, diktatör Vladimir Putin tarafından başlatılan Ukrayna savaşında Rus enerji kaynaklarını ithal etmeye devam etti ve Avrupa Birliği’nin bazı enerji yaptırımlarını engellemeye yardımcı oldular. Aynı zamanda Ukrayna’ya destek konusunda da direnç gösterdiler.
AB Enerji Komiseri Dan Jorgensen, mevcut yaptırımlardan farklı olarak, gelecek tekliflerin kabulü için oybirliğine ihtiyaç duyulmayacağını ifade etti. Bu durum, AB ülkelerinin Macaristan ve Slovakya’nın itirazlarını reddedebileceği anlamına geliyor. Jorgensen, bloğun bazı ülkelerin itirazlarıyla “başa çıkmaya” hazır olduğunu belirtti. Ancak diplomatlar, planın hukuken uygulanabilir olduğuna dair güvence beklentisi içerisinde.
KAPILAR
AB, üç yıl boyunca Macaristan ve Slovakya gibi birçok ülkeye enerji yaptırımlarına “evet” demeleri için bir dizi taviz verdi. Orbán ve Fico bu boşlukları, Rus gazı ve petrolünün tedarikini sürdürmek amacıyla kullanıyorlar; geçici muafiyetlerden yararlanarak transit ücretleri ve serbest piyasa yakıt satışları aracılığıyla enerji ticareti yaparak kazanç elde ediyorlar.
Macaristan, Eylül ayında komşu Ukrayna ile Rus ham petrolünün boru hattıyla teminatının devamı için bir anlaşma imzalamıştı. Slovakya, Moskova’dan doğalgazın kesilmesi sonrasında Kiev ile yaşadığı sorun konusunda Brüksel’den yardım talep etmişti. Bu, Ukrayna’nın Gazprom ile Orta ve Doğu Avrupa’ya transit gaz sözleşmesini uzatmayı reddettiği 1 Ocak’ta meydana gelmişti. Burada, Bulgaristan’dan geçen “Türk Akımı” önemli bir rol oynamaktaydı. Rus gazının Avrupa’ya ulaşımında tek rota olarak kalmaya devam ediyor. Ancak ABD’nin “Gazprombank”a uyguladığı yaptırımlar nedeniyle ödemelerin nasıl gerçekleştirileceği hakkında belirsizlikler mevcut.
Kpler’in baş gaz analisti Laura Page, “Macaristan ve Slovakya denize kıyısı olmayan ülkeler, bu yüzden açık deniz LNG kaynaklarını kullanmak maliyetli olabilir” ifadesinde bulundu.
Oxford Enerji Araştırmaları Enstitüsü’nde gaz programının kurucusu Jonathan Stern, Macaristan ve Slovakya’nın alternatif kaynaklardan tedarik sağlamanın maliyetinin karşılanmasını isteyeceği yönünde uyarılarda bulundu.
Fico, AB planının 6 Mayıs’ta açıklanmasından önce bu fırsattan yararlandı. Pazartesi günü, Brüksel’in “tamamen siyasi nedenlerle gaz fiyatlarında daha fazla artış için koşullar oluşturduğunu” belirtti. Macaristan Dışişleri Bakanı Péter Szijjártó da Salı günü aynı argümanı öne sürerek, planı “enerji güvenliğini tehdit eden, fiyatları yükselten ve egemenliği ihlal eden ciddi bir hata” olarak tanımladı.
Komiser Jorgensen, Avrupa Komisyonu’nun ülkelerin Rus enerji kaynaklarından kurtulmalarına destek olacağını belirtti. İç değerlendirmelerin, bloğun genelinde fiyatların yükselmediğini gösterdiğini vurguladı. “Bazı ülkeler için bu geçişin diğerlerinden daha zor olacağı gerçeğini göz ardı etmiyoruz” diyerek, hiçbir ülkenin çok fazla olumsuz etki yaşamayacağına dikkat çekti.
Yeni kuralların kabul edilmesi durumunda enerji şirketlerinin de bu kurallara uymak zorunda kalacağı belirtildi. AB planının pratikte nasıl uygulanacağına dair endişeler de ortaya çıkmaya başladı.
“VERİLER NEREDE RAPORLANACAK? UYGULAMAYI KİM İZLEYECEK? YAPTIRIMLAR NE OLACAK?”
Politico’ya konuşan ICIS’te gaz piyasaları uzmanı Aura Sabadus, şunları söyledi:
Brüksel, önerilerin hukuki açıdan geçerli olacağını savunuyor. Bir AB yetkilisine göre yasak, şirketlere yaptırım gibi öngörülemeyen bir olay nedeniyle mücbir sebep, yani sözleşme ihlali ilan etme hakkı tanıyacak.
DOLAR
EURO
İNG. STERLİNİ
İSV. FRANGI
KAN. DOLARI
ÇEYREK ALTIN
BITCOIN